Η περίμετρος γύρω από τη Θεσσαλονίκη στην οποία περιπολεί ο Παντελίδης συνιστά ανοιχτή δεξαμενή όπου ο άνθρωπος εγγράφει ίχνη, εγκαθιστά δραστηριότητες, αλλοιώνει μορφές, εξορίζει περισσεύματα ή απόβλητα. Εκεί συναντά αλυκές και φωτοβολταϊκά πάρκα, ανώνυμα μνήματα και μάντρες, εμπορικά κέντρα και δεξαμενές πετρελαίου, θερμοκήπια και πρόχειρες χωματερές, ό,τι με λίγα λόγια η πόλη ξερνά από μέσα της εκεί όπου ξηλώνεται η φόδρα της. Στις περιπλανήσεις του εντοπίζει χαραγμένα μονοπάτια που μοιάζουν απάτητα, φόρμες που διαγράφονται αινιγματικά ανάμεσα στο αόριστο και στο συγκεκριμένο, στο τυχαίο και στο εμπρόθετο. Ο Παντελίδης τηρεί ευλαβικά τους κανόνες μη εμπλοκής που ένας αστός φέρει μαζί του στη φύση και διαβάζει τα εφήμερα σημεία του τοπίου, όπως το ρούχο που αιωρείται από ένα αόρατο σχεδόν σύρμα ή την ταπεινή ανθοδέσμη που χάσκει γαντζωμένη σε έναν πάσσαλο περίφραξης, σαν ανοιχτό κείμενο. Και περπατά ώρες χωρίς να ψάχνει τίποτε προσωπικό. Όταν όμως τίποτε δεν μοιάζει προσωπικό, όλα μπορούν δυνητικά να γίνουν.

Η φύση στην οποία μας ξεναγεί παιδεύεται από έναν πολιτισμό που γέρασε αγνοώντας το ακριβό νόημα της συμβίωσης. Η απομάκρυνση από τη φύση ξεκίνησε, με περίσσεια αλαζονεία, στις απαρχές της νεωτερικότητας. Ίσως γι’ αυτό ο Malcolm Andrews, εκτός από το να προαναγγέλλει την αλόγιστη εργαλειοποίηση της φύσης, εκτιμά ότι η δυτική τέχνη του τοπίου υπήρξε ακόμη ιστορικά ένα μητρώο του τρόπου με τον οποίο η ανθρωπότητα αποξενώθηκε από την αρχική της θέση σε έναν οριστικά χαμένο, προ-καπιταλιστικό κόσμo.* Στη ζώνη γύρω από την πόλη σωρεύτηκαν πολλοί μεγάλοι συμβιβασμοί, θάφτηκαν βαθιά τραύματα με ορατές ουλές, ενώ η συνεχής ανθρώπινη προέλαση υπεδείκνυε πως όλα μπορούν να επεκτείνονται αέναα, πως θα υπάρχει πάντα ελεύθερος χώρος για κακοποίηση, καταφύγιο για κρύψιμο. Η ιδέα του σύγχρονου ανθρώπου που στέκει έκπτωτος σχεδόν από δυο εξιδανικευμένους παλαιότερα κόσμους, τον φυσικό και τον τεχνολογικό, είναι διάχυτη στο έργο του Παντελίδη. Και το τοπίο αναδύεται όχι ως αξιοθέατο, τελικός προορισμός, γλαφυρή διαχείριση φόρμας και χρώματος, αλλά ως ερωτηματικό, ποιητικά υπαρξιακό. Ως τέτοιο διατυπώνει καίρια τη διάσταση ανάμεσα στην ελλειπτική κυκλικότητα του φυσικού και την τεθλασμένη γραμμικότητα του πολιτισμικού, ειδικά στην ακατάστατη ελληνική του εκδοχή. Και οι φωτογραφίες, όπως γνωρίζουν καλά να κάνουν , δείχνουν πολλά και υπονοούν περισσότερα, αφήνοντάς τα σχεδόν ανέπαφα, ως αξεδιάλυτες εκκρεμότητες.

Ηρακλής Παπαϊωάννου

[*] Andrews, Malcolm, Landscape and Western Art, Oxford University Press, Οξφόρδη 1999, σελ.21-22.