Το America in a Trance του Νίκου Γ. Καλλιανιώτη συνιστά μια έκπληξη, καθώς προέρχεται από την παράδοση της φωτογραφίας δρόμου της οποίας έχει προαναγγελθεί η συρρίκνωση. Πρόκειται για μια περιπλάνηση στην άγνωστη Πενσυλβάνια, μια ματιά στην αθέατη πίσω αυλή της Αμερικής, τον ιστό της οποίας διαρρηγνύει δραστικά η μετα-βιομηχανική, πολυεθνική οικονομία. Tο βλέμμα του συλλαμβάνει άδειες βιτρίνες, κλειστά καταστήματα και αποθήκες, σειρές όμοιων κατοικιών. Ακόμη, μοναχικές φιγούρες σε έρημους δρόμους, αρκετά απόμακρες ώστε να δείχνουν αμέτοχες. Οι ζωές τους μοιάζουν πιασμένες σε αιχμηρές σκιές και γραμμές καλωδίων, ανάμεσα σε μια λαμπερή εξωτερική όψη και μια πιο σκοτεινή καθημερινότητα.

Χαρακτηριστική στο έργο του είναι η σχολαστική μελέτη της, συχνά ανώνυμης, γλώσσας του δρόμου (αφίσες, βιτρίνες, γκραφίτι, πινακίδες), που εξελίσσει το νήμα του vernacular που ύφανε λεπτά ο Walker evans στη μεσοπολεμική Αμερική, ο Lee Friedlander και ο William Eggleston από τα χρόνια του ’60, αργότερα ο Stephen Shore και άλλοι σπουδαίοι φωτογράφοι, που διέκριναν στο τοπικό ιδίωμα τον σφυγμό και την ψυχή της κοινωνίας. τις φωτογραφίες του διακρίνει η ακριβής διαχείριση της φόρμας και του χρώματος, που χτίζει τον σκελετό της εικόνας, καθώς και καίριες συχνά λεπτομέρειες που κεντούν επιμέρους σημεία.

Φωτογραφίζοντας συχνά απογεύματα, ευνοεί το πλάγιο φως που χρυσαφίζει, σαν μια νότα χαρμόσυνη ή σαν υπόγεια μεταφορά για μια πιθανή δύση της Δύσης. Πρόκειται για μια φωτογραφία δρόμου συνειδητά εκκενωμένη από δράση, χωρίς τη νευρώδη ζωντάνια του στιγμιότυπου, που προσπαθεί να αγγίξει την ανησυχητική αλήθεια μιας κοινωνίας σε μετάλλαξη. Συχνά μάλιστα, καθόλου τυχαία, αφήνει να αναδυθούν μπροστά του εμπόδια της όρασης: κύκνοι, αγάλματα ελευθερίας, ό,τι διακοσμεί τον μικρόκοσμο του αμερικανικού κήπου. Οι εικόνες του διατρέχουν πλάγια την προεκλογική εκστρατεία του 2016, τον κενό δημόσιο χώρο, τα στιβαρά εθνικά σύμβολα. Η δυσοίωνη ματιά του Καλλιανιώτη, όμως, υποκρύπτει επίσης μελαγχολική τρυφερότητα. Ίσως αυτή να έχει τη ρίζα της σε προσωπικά βιώματα: το ότι βρέθηκε δηλαδή μικρός στον αόριστο και αόρατο χώρο ανάμεσα σε δυο πατρίδες, ακατανόητα οικείες και ανοίκειες από μια στιγμή και μετά και οι δυο. Eδώ ακριβώς ίσως συναιρούνται στο έργο του το προσωπικό στοιχείο με την αναζήτηση για το συλλογικό και το κοινωνικό. Ο Frank Zappa, όμως, αυτός ο αντισυμβατικός Αμερικανός καλλιτέχνης, ήταν εκείνος που υπογράμμισε πως καθετί βαθιά προσωπικό γίνεται τελικά οικουμενικό.

Ηρακλής Παπαϊωάννου